Strefa techniczna
Dzielimy się z Tobą wiedzą i doświadczeniem, które zdobyliśmy we współpracy z najlepszymi w Polsce i na świecie w dziedzinie bezpieczeństwa przeciwwybuchowego i pożarowego.
Tradycyjne świetlówki zyskały swoją popularność dzięki względnej energooszczędności i lepszym parametrom świetlnym w porównaniu z używanymi wcześniej zwykłymi żarówkami. Dzięki swojej budowie mogły również być bezpiecznie używane w strefach zagrożonych wybuchem. Jednak od czasu ich pojawienia się na rynku zdążyły już zostać opracowane nowe technologie, które są jeszcze skuteczniejsze i bezpieczniejsze. Nie dla wszystkich zakładów, które używały fluorescencyjnych opraw, wymiana świetlówek może się wydawać atrakcyjnym rozwiązaniem. Zmiany kojarzą się zwykle z dodatkowymi kosztami, a tych każdy woli unikać. Jednak już z początkiem września 2023 roku Unia Europejska wycofa wyłączenie świetlówek T8 i T5 z dyrektywy RoHS. W efekcie oznaczać to będzie zakaz wprowadzania na rynek nowych świetlówek i szybkie ich całkowite wyparcie przez lampy LED.
Popularne świetlówki już niedługo znikną z rynku na dobre
Popularne świetlówki liniowe widział każdy. Niegdyś zdobiły sufity wszystkich zakładów przemysłowych i innych większych obiektów, w tym mieszkalnych. Najczęściej spotykane są tuby T8 i T5. Swoje nazwy wzięły od średnicy przekroju (odpowiednio 8/8 i 5/8 cala, czyli ok. 26 i 16 mm). W porównaniu z klasycznymi żarówkami mają stosunkowo skomplikowany sposób działania. Emitują światło poprzez pobudzenie warstwy luminoforu promieniowaniem UV. Występują wówczas wyładowania jarzeniowe wewnątrz rury, która musi być jednak wypełniona gazem szlachetnym – argonem – oraz toksycznymi parami rtęci. Ta technologia umożliwiła znaczną oszczędność energii elektrycznej względem wcześniejszych rozwiązań, ale wymaga wykorzystania substancji szkodliwych dla zdrowia człowieka i środowiska.
Utylizacja świetlówek sprawia szczególny problem. Szklane tuby wypełnione oparami rtęci już podczas pracy mają negatywny wpływ na zdrowie ludzi. Promieniowanie UV, którego wymagają do działania, wpływa negatywnie na wzrok i skórę. Podobnie charakterystyczny efekt stroboskopowy, choć ledwie dostrzegalny, szczególnie kiedy po chwili się już do niego przyzwyczaimy, źle wpływa na wzrok. Świetlówki mają też swoje zalety. Ze względu na znacznie niższą emisję ciepła niż zwykłe żarówki używanie ich w strefie zagrożonej wybuchem jest zdecydowanie bezpieczniejsze.
Utylizacja świetlówek może być szkodliwa dla człowieka i środowiska
Aktualnie główną konkurencją dla świetlówek jest technologia LED, czyli dioda emitująca światło (ang. light-emitting diode). Wykorzystują zjawisko elektroluminescencji, które zachodzi podczas przepływu prądu przez odpowiedni rodzaj półprzewodnika. W efekcie taka dioda nie wymaga toksycznej atmosfery ochronnej i wydziela znacznie mniej ciepła niż nawet świetlówki. Ponadto nie posiada charakterystycznego dla opraw fluorescencyjnych efektu stroboskopowego i nie emituje tak dużo szkodliwego promieniowania UV. Również częste włączanie nie zmniejsza ich żywotności, jak to ma miejsce w przypadku opraw fluorescencyjnych. Dla pojedynczej lampy może to oznaczać nawet cztero- lub pięciokrotnie dłuższy czas pracy.
Wszystkie te korzyści dla bezpieczeństwa, zdrowia i środowiska są bardzo istotne, ale LEDy mają jeszcze jedną ważną zaletę. Pobierają o wiele mniej prądu niż świetlówki, a to coś więcej niż tylko minimalizacja wpływu na klimat. Oszczędność energii to oszczędność pieniędzy i to właśnie dlatego wymiana świetlówek we wszystkich miejscach jest tylko kwestią czasu. Unijne rozporządzenie jedynie przyspiesza proces, który trwał już od dawna.
Dyrektywa unijna RoHS (Restriction of Hazardous Substances) zakazuje wykorzystywania szkodliwych substancji jak rtęć lub ołów w urządzeniach elektrycznych i elektronicznych. Działa ona od dawna, ale jak z większością podobnych praw, są od niej wyjątki. Dotychczas jednym z nich były właśnie świetlówki, co niedługo się zmieni. Jednak pozostaną obecne inne, mniej ogólne wyłączenia, które pozwolą niektórym miejscom pozostać przy ich użyciu. Jednym z takich przypadków jest oświetlenie w strefie zagrożonej wybuchem. Takie świetlówki muszą być „specjalnie zbadane i zatwierdzone do użytku w (…) atmosferze potencjalnie wybuchowej określonej w dyrektywie (…) 2014/34/UE”. Wspomniana dyrektywa to oczywiście ATEX, zatem wymiana świetlówek na bardziej ekologiczne źródła światła w strefie może poczekać jeszcze parę lat.
Nie znaczy to jednak, że warto czekać. Wraz z nowymi przepisami zmienią się drastycznie warunki na rynku oświetlenia. Zakaz ich produkcji wpłynie na dostępność i cenę. Wkrótce może się okazać, że wstrzymywanie się z zastąpieniem opraw tańszymi w utrzymaniu lampami LED będzie droższe niż modernizacja. Możliwość odsunięcia zmian w czasie nie oznacza, że warto to robić, szczególnie że oświetlenie w strefie bezpiecznej trzeba będzie wymienić. Najbardziej opłacalne będzie zatem dostosowanie całego obiektu, niezależnie od przeznaczenia poszczególnych pomieszczeń, do zaktualizowanych przepisów.
Wymiana świetlówek na bardziej nowoczesne oprawy LED ma kilka zalet. Wśród podstawowych dwóch są bezpieczeństwo i oszczędność. Poza niższą szkodliwością dla zdrowia opraw LED względem fluorescencyjnych niezależnie od miejsca zamontowania, ma to szczególne znaczenie w strefie Ex. Niższa emisja temperatury przy możliwości wystąpienia atmosfery wybuchowej oznacza wyższe bezpieczeństwo. Natomiast mniejszy pobór prądu oraz rzadsza potrzeba wymiany opraw oznaczają niższe koszty eksploatacji. Wiele zakładów już lata temu dokonało zmian, które dawno się zwróciły.
Oprawy LED to przyszłość przemysłu
Korzyści finansowe z przejścia na oświetlenie LED tylko się zwiększą, kiedy produkcja świetlówek nagle drastycznie zmaleje, a ich koszt wzrośnie. Jest to nieuniknione następstwo zmian prawnych, które wejdą w życie we wrześniu. Właśnie teraz jest ostatni moment, w którym można jeszcze zdążyć, uniknąć wyższych cen opraw fluorescencyjnych. Jednak modernizacja całego zakładu nie jest tylko czymś, co można zrobić „przy okazji” wymiany tych lamp, które w strefie bezpiecznej. Wszystkie oprawy, niezależnie od tego, czy wyłączenie z rozporządzenia je obejmuje czy nie, warto unowocześnić. Nie chodzi tu tylko o bardziej zaawansowaną technologię samego źródła światła. Narzędzia do projektowania systemów oświetlenia również się rozwinęły. Dzięki profesjonalnemu oprogramowaniu doświadczeni eksperci mogą zoptymalizować stare instalacje poprzez dobór właściwych parametrów urządzeń oraz ich optymalne rozmieszczenie.
Jeśli chcesz pozostać na bieżąco z najnowszymi wymaganiami unijnego prawa oraz rynku, skontaktuj się z nami. Jeden z naszych inżynierów przeprowadzi dla Ciebie profesjonalną analizę i zaoferuje najlepsze rozwiązanie dla Twojego zakładu.